Όλα πάνω στη Γη είναι θέμα ανατροπής και ισορροπίας, φαινόμενα που- από φυσική άποψη- είναι κι άλλοτε φαντάζουν αντίθετα. Στο ανθρώπινο και κοινωνικό πεδίο δεν γίνεται να προσδιοριστεί από πριν και γενικά η ανατροπή σαν αρνητική και η ισορροπία σαν θετική, για απλούς και ευνόητους λόγους. Είναι ανάγκη, για να αξιολογήσεις μια αλλαγή, να προσδιορίσεις ακριβώς τι ανατρέπεται και σε τι μεταπίπτει, τι ισορροπεί ή «ισορροπεί» και είναι ανάγκη ν’ αλλάξει.
Κάτω από αυτό το πρίσμα, η καθιέρωση Παγκόσμιων Ημερών έχει σαν ζητούμενο, άλλοτε την ανατροπή κι άλλοτε την ισορροπία, πάντα προς την κατεύθυνση της βελτίωσης των ανθρώπινων σχέσεων, των συνθηκών επικοινωνίας και διαβίωσης, της αειφορίας κοινωνιών και περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας, του σεβασμού της ανθρώπινης αξίας και προσωπικότητας και του πολιτισμού.
Είναι αξιοσημείωτο ότι, απέναντι σ’ αυτές τις καθιερώσεις, δεν εμφανίζεται σχεδόν κανείς θεωρητικός πολέμιος. Είναι από τις λίγες περιπτώσεις στις οποίες δεν μπορεί να υπεισέλθει σήμερα κατηγορία για μεροληπτική καθιέρωση, εθνική ή οποιαδήποτε άλλη μεμπτή σκοπιμότητα. Και ταυτόχρονα-από τις λίγες αντιδράσεις ομάδων που παρατηρούνται- δίνεται η εντύπωση ότι υπάρχει σε μεγάλο βαθμό αποδοχή της επιδίωξης, άρα ανοιχτός δρόμος για αισιόδοξα αποτελέσματα.
Παρά ταύτα, οι ώρες της οδύνης και της ανησυχίας μας είναι ακόμα πολλές. Κατά πρώτο γιατί τα θετικά αποτελέσματα σε ορισμένους τομείς είναι πολύ λίγο ορατά- για παράδειγμα σε θέματα ειρήνης, αφοπλισμού, προστασίας των προσφύγων και των ασθενών πληθυσμών, σε θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων, φτώχειας κ.ά. Κι άλλοτε γιατί τα αποτελέσματα αυτά προοδεύουν απελπιστικά αργά, αφήνοντας έτσι να προβληθεί η μεγάλη αδυναμία του συστήματος προώθησης των στόχων σε παγκόσμιο επίπεδο. Σκόπιμες ή επιπόλαιες ανατροπές, μπορούν να τινάξουν στον αέρα ολόκληρες εκστρατείες, τους κόπους και τα οφέλη χρόνων, να οδηγήσουν και πάλι στην αφετηρία και, το κυριότερο, να κλονίσουν την εμπιστοσύνη ατόμων και κοινωνιών. Αρκεί συχνά μια μελετημένη σκοπιμότητα, μια καλοστημένη προπαγάνδα, μια δικτατορία, ένας υπερεθνικιστής ηγέτης, μια διαφωνία που οφείλεται σε συμφέρον, μια άστοχη ενέργεια, ακόμα και μια συγκυρία, για να αλλάξουν το σκηνικό.
Γεννιέται κάποτε η απορία, πώς γίνεται τόσο λίγοι να ανατρέπουν τις τύχες τόσων πολλών; Είναι μόνο γιατί έχουν τη δύναμη να το κάνουν; Ή, ιδιαίτερα, γιατί οι ενδεείς κάθε κατηγορίας είναι αποκομμένοι, είναι παθητικοί ενδεείς και- ομοίως παθητικά- αναμένουν την ευεργεσία ή την ευκταία γι’ αυτούς αλλαγή, και δεν δραστηριοποιούνται ή δεν γνωρίζουν ή δεν σκέφτονται τι και πώς να το κάνουν; Και βυθίζονται ή αυτοβυθίζονται στην κακή τους μοίρα; Ιδιαίτερα αν είναι και άμοιροι παιδείας, όπως συνήθως.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ουσιαστικές Παγκόσμιες Μέρες φαντάζουν σαν απλές ονομαστικές εορτές, στις οποίες προσέρχονται κάποιοι «πιστοί» αλλά απέρχονται την επόμενη μαζί με τις μέρες.
Μήπως λοιπόν, για τους παραπάνω λόγους, πρέπει να πάψουμε να τις καθιερώνουμε, να τις θυμόμαστε, να τις περιμένουμε, να τις γιορτάζουμε και να τις τιμάμε; Και φυσικά να προσπαθούμε έστω και τότε; Χωρίς κανένα δισταγμό, «μη γένοιτο». Θα κάναμε έτσι ένα τραγικό ολίσθημα προς το παρελθόν, στο οποίο αυτές οι Μέρες δεν υπήρχαν. Κι αυτό το παρελθόν δεν ήταν- για αιώνες- καλύτερο χωρίς αυτές. Η καθιέρωση και η με κάθε τρόπο προβολή των ημερών αυτών είναι κέρδος για όλους, ένα σχετικό έστω εμπόδιο για τις ύποπτες ορέξεις, ώστε οι όποιες απώλειες να είναι τελικά μικρότερες και ελπίδες παρούσες, τροφή και περισσότερες. Το μηδέν είναι πάντα μηδέν, ενώ το ένα δεν είναι ποτέ μηδέν. Μόνο που οι πρακτικές, οι ρυθμοί, οι τρόποι επιδίωξης ουσιαστικού, γρήγορου και σταθερού αποτελέσματος, οι παρεμβατικοί συσχετισμοί, οι αντιδράσεις, η οργάνωση, οι συνεργασίες και ιδίως η ανάγκη για συνέχεια «μετά τα φώτα της γιορτής» πρέπει να μελετηθούν περισσότερο και ν’ αλλάξουν.
Όταν κλειδώνουμε τα υλικά σ’ ένα δωμάτιο, χωρίς ευρύτερες προοπτικές, όταν δεν απλώνουμε την πράξη και δεν μεταφέρουμε τη συνείδηση στον κόσμο και στον χρόνο, όταν η μετέπειτα σιωπή μας μοιάζει με υποταγή και δεν πολεμιούνται σταθερά όσα μας φέρνουν πίσω, όταν δεν θωρακίζονται τα βήματα , όταν δεν γίνονται προσπάθειες παιδείας που μένει σαν δρόμος ψυχής, ιδίως αν προσφερθεί πριν τα είκοσι, όταν δεν εκπαιδεύουμε και δεν χαρίζουμε εκπαιδευτές που θα δράσουν προς την επιθυμητή κατεύθυνση, είναι σίγουρο πως κάνουμε πολύ λιγότερα από όσα μπορούμε. Σα να κρατάμε για να προσφέρουμε δέκα σπόρους στάρι και την επόμενη βάζουμε στο σακούλι τους οχτώ.
Ανάβοντας λοιπόν ένα κερί για μια Παγκόσμια Ημέρα πρέπει να απλώνουμε διαρκές φως। Ο σπορέας, στο φυσικό τοπίο, σπέρνει μόνο συγκεκριμένη εποχή. Στην περίπτωσή μας αυτό δεν ισχύει. Γιατί η συγκομιδή θα είναι μηδαμινή. (Γ.Τ.)
