Ενωτική Σκέψη. Αναγκαίος ένα νέος Διαλογισμός, ΔΙΑΝΟΗΣΗ

Η ιστορία της σκέψης έχει ήδη σχεδόν την ηλικία του έμφρονος ανθρώπου. Άνθρωποι των σπηλαίων, φιλόσοφοι, πολιτικοί, θρησκευόμενοι, σκεπτικιστές, ποιητές, αστοί και προλετάριοι, χειρώνακτες, επιστήμονες, αλαφροϊσκιωτοι και ρεαλιστές όλων των εποχών- όλο γενικά το συνάφι των ανθρώπων- εμπλέκονται, λίγο ή πολύ, στο παραμύθι αυτό της ζωής και του θανάτου.

Βασικός στόχος είναι η κατάκτηση. Σε όλους τους τομείς και με όλες τις ποικιλίες της, αφού και οι σκέψεις- άρα και οι επιδιώξεις- των ανθρώπων είναι ποικίλες. Έτσι, ανάλογα, ευτυχούμε ή δυστυχούμε, επιπλέουμε ή βυθιζόμαστε, σε κάθε όμως περίπτωση ελπίζουμε ν’ αναστηθούμε.

Το χειρότερο όμως απ’ όλα είναι πως η αιμορραγία μας δεν σταμάτησε. Θα συμβεί άραγε ποτέ αυτό οριστικά- τοπικά, περιφερειακά ή και παγκόσμια; Το όνειρο αυτό μοιάζει με ουτοπία. Τι πιο όμορφο όμως απ’ το να την κυνηγάς; Τι πιο όμορφο να κυνηγάς- σαν κατάκτηση- την αλληλοπροσέγγιση των ανθρώπων, το συναισθηματικό, λογικό και ιδεολογικό τους πλησίασμα, ώστε- κρατώντας με αλληλοσεβασμό και ελευθερία επιλογής τις πολιτισμικές, θρησκευτικές, γλωσσικές, λαογραφικές και άλλες ιδιαιτερότητές τους μέσα σ’ ένα πολύχρωμο παζλ- να αντιλαμβάνονται πληρέστερα τους ευρύτερους κοινωνικούς όρους συνύπαρξης και να κινούνται έξω από τα όρια της βίας και των πολέμων;

Οι περισσότεροι απ’ τους «προφήτες», τους «θεούς» και τους «σωτήρες» απέρχονται άλλοι με «κληρονομιές» για τις τσέπες τους κι άλλοι με κληρονομιές για τους κοινούς θνητούς, για ν’ αγαπιούνται αυτοί οι τελευταίοι ή να σκοτώνουνται. Μιλώντας αυτή τη στιγμή «εξ απαλών ονύχων» γι’ αυτές τις κληρονομιές πιθανό θα προσκρούσουμε. Πρέπει όμως να πούμε πως πολλές «διαφορές»- και μιλάμε για κείνες που «φέρνουν στα χέρια» τους λαούς, τις εθνικές ή άλλες επιμέρους ομάδες- κάτω από καθεστώς αλληλοκατανόησης, αλληλοαποδοχής, ελευθερίας, μη εκμετάλλευσης ή υποδούλωσης μπορούν να αμβλύνονται και να αποδυναμώνονται. Κι αν αυτό, ακόμα και σήμερα, δεν συμβαίνει είναι γιατί οι ενεργητικοί παράγοντες που απαιτούνται υπολειτουργούν. Κι έτσι, ο γνωστός κανόνας «εν τη ενώσει η ισχύς» δίνει, σαν συνέπεια, τη θέση του στον κανόνα «εν τη διαιρέσει η αποδυνάμωσις».(Γ.Τ.)

Η εκμετάλλευση των σπορ απ' τον μιλιταρισμό. Παλιές και σύγχρονες προοπτικές, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

«Οι διεθνείς αθλητικές συναντήσεις μεταξύ επίλεκτων εθνικών ομάδων που έλαβαν χώρα κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19^ου αιώνα ήταν συναντήσεις σε μια περίοδο ανερχόμενου εθνικισμού και ιμπεριαλισμού. Μια ειλικρινής επιθυμία για δίκαιη και ειρηνική ύφεση μεταξύ των λαών ήταν σίγουρα παρούσα, όμως το διεθνές σπορ ήταν ιδιαίτερα έκφραση αυτού του εθνικισμού…Ωστόσο, το απόφθεγμα του Έρνστ Μπλοχ επρόκειτο ν’ αποδειχτεί σωστό. «Οι σωματικές ασκήσεις χωρίς διανοητικές ασκήσεις οδηγούν σε ανθρώπους που γίνονται πρώτα κτήνη κι ύστερα τροφή για κανόνια» (απόσπασμα απ’ το βιβλίο του Gerhard Vinnai “Το ποδόσφαιρο ως ιδεολογία”).

Στις μέρες μας τα πράγματα φαίνεται να είναι αρκετά διαφορετικά। Η στρατιωτική προετοιμασία μέσα από την εκμετάλλευση των σπορ έχει χάσει τα ερείσματά της, κυρίως κάτω απ’ την επίδραση παραγόντων, όπως η αρνητική εμπειρία του Β΄ κυρίως παγκόσμιου πολέμου που επαλήθευσε τη ρήση του Μπλοχ, η αμεσότερη επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, η αμεσότερη προσέγγιση των κρατών και των λαών, η σύγχρονη τεχνολογία της πληροφορίας, το τέλος του ψυχρού πολέμου, η αποδυνάμωση ορισμένων στρατιωτικών συνασπισμών- άρα και του στρατιωτικού ανταγωνισμού εν μέρει- η εξελισσόμενη ενοποίηση των κρατών, αρχικά της Ευρώπης, η αντίληψη της φιλειρηνικής συνεργασίας και επίλυσης των διαφορών, η παιδεία, η προώθηση της αντιρατσιστικής αντίληψης και η κατάπτωση του μύθου της ανωτερότητας κάποιων φυλών, ακόμα και η οικονομική πλευρά του θέματος και αρκετοί άλλοι, που συντελούν ώστε η συντήρηση των παλαιών αντιλήψεων να θεωρείται πλέον κενό γράμμα.

Ο αγωνιστικός ανταγωνισμός στον τομέα των σπορ παραμένει έντονος και είναι αυτός που συντελεί, όπως και στο παρελθόν, στην επιτυχία και στην ομορφιά των σπορ, αλλά- αν και βοηθάει ακόμα στην επίταση της εθνικής ανάτασης ορισμένων λαών- δεν δίνει εύκολα περιθώρια σε όποιους ηγέτες να τους οδηγήσουν στον σοβινισμό. Κάποια τάση ισχυρών ιδίως κρατών- συνήθως πολυπληθών- να συντηρήσουν το ηγετικό τους προφίλ, εκμεταλλευόμενα τον αριθμό των μεταλλίων και το τάχος κάποιων ποδιών ή υποτιμώντας πρόθυμα τις αθλητικές επιτυχίες άλλων, φαίνεται τελικά ανώριμη έως μικρόψυχη και συνήθως μένει εκεί που ανήκει.

Το «Παγκόσμιο χωριό» μας, απ’ αυτή την άποψη, στέλνει καθαρά μηνύματα που δείχνουν πως μιλιταριστικές θεωρίες και επιτυχίες μέσα απ’ τον αθλητισμό δύσκολα πλέον, ευτυχώς, θα περάσουν.

Ο σημερινός αθλητής μπορεί να χαίρεται που προσφέρει κι ο ίδιος χαρά και ανάταση στην πατρίδα του, αλλά είναι δύσκολο να αφεθεί «βορά» σε μιλιταριστική εκμετάλλευση και διαχέει την επιτυχία και την ψυχική του ανάταση παντού, συνειδητοποιώντας πως «ταξίδεψε στον Κόσμο», αναδείχτηκε μέσα στον Κόσμο, πως ανήκει σ’ αυτόν και θέλει να ξαναγυρίσει μέσα σ’ αυτούς που τον χειροκρότησαν. Γίνεται ένα είδος «πρεσβευτή καλής θέλησης», χωρίς συχνά να το διεκδικήσει. Κι αν τύχει και το σκεφτεί και το επιδιώξει γίνεται σύμβολο ικανό να καταρρίψει με το προσωπικό του παράδειγμα σοβινιστικές και μιλιταριστικές θεωρίες που στο παρελθόν ήταν πανίσχυρες. (Γ.Τ.)

Η Μουσική σαν παγκόσμια ελπίδα, ΤΕΧΝΗ

Δεν μπορεί να υπάρχει αυθεντική Τέχνη που να συμβιβάζεται με την πείνα, με το ρατσισμό, με τις βόμβες και τα βασανιστήρια. Αυτή η επίσης αυθεντική άποψη του Γιεχούντι Μενουχίν (Jehudi Menuhin) και του Μιγκέλ Άνχελ Εστρέλα (Miguel Angel Estrella) αντηχεί σαν μια μουσική ελπίδα. Αντίστοιχη και ομώνυμη με την ένωση «Μουσική Ελπίδα» (Musique-Esperance) που ίδρυσε το 1982 ο Εστρέλα. Μήπως όμως και η Μουσική αυτή Ένωση και Ελπίδα περιέχουν κάτι το ανεδαφικό, μιας και η μουσική- και όχι μόνο-δεν έχει ακόμα διαμορφώσει την Παγκόσμια Κοινωνία, έτσι όπως θα την θέλαμε;

Ανεδαφικό είναι βέβαια κάθε τι που δεν έχει έρεισμα. Με τη μουσική και την ελπίδα, που μπορεί να απορρέει κάτω από κάποιες προϋποθέσεις από αυτήν, αυτό είναι αδύνατο να συμβαίνει. Και οι δυο στέκονται στέρεα στο εσωτερικό του ανθρώπου και μόνο αν αφεθούν μπορούν να αλλοτριωθούν ή να αυτοκαταστραφούν. Έχουν μια «εν δυνάμει» δυνατότητα αιχμής, που μπορεί να οδηγήσει και λίγους αλλά και πολλούς στην παραίτηση από τη σύγκρουση, από τα αρνητικά ένστικτα, τις παραφωνίες και το δευτερεύον, στην χάραξη κοινής εσωτερικής κατεύθυνσης προς την αρμονία, τη συνεννόηση, την αλληλοανοχή, την κατανόηση, επομένως και στη λύση. Αυτές είναι οι ευκαιρίες των ανώνυμων, άρα των πολλών, για προσέγγιση μέσα από τη μουσική που, χωρίς πολιτικούς λόγους, αποφάσεις, κυβερνητικές επαφές, μπορούν να αλλάξουν το κλίμα ανάμεσα σε δυο ή περισσότερους λαούς, να δώσουν την «άνωθεν» (=λαϊκή) εντολή για ειρηνική συνύπαρξη.

Καθένας από μας, μέσα από τη μουσική, μπορεί να νιώσει πως ανοίγει το πνεύμα του, γίνεται δίαυλος επικοινωνίας με τον άλλον, δημιουργός ιστού ειρήνης, συνομιλητής μέσα από τις νότες. Είναι αδιαπραγμάτευτη η αντίληψη πως, τουλάχιστο στις μέρες μας, είναι περισσότεροι από άλλοτε αυτοί που μιλάνε τη γλώσσα των ανθρώπων. Και η μουσική αυτή την Οικουμενική γλώσσα μιλάει έχοντας σχέση με τη ζωή και όχι με τον πόλεμο και τον θάνατο. Μπορεί, αν της δοθείς, να σε απελευθερώσει, να σε αναλύσει, να σε συνθέσει και τελικά να σε αναπλάσει, να σε ενώσει ειρηνικά με την απέναντι όχθη, να σε κινήσει προς μια τεράστια δημιουργία, έργο του καθενός από εμάς μέσα μας, γύρο και μακριά μας, ενάντια στον αποκλεισμό και στην απομόνωση.

Η μουσική προσέγγιση είναι κατ’ εξοχήν ανθρώπινη προσέγγιση, που μπορεί να βγάζει από την αβεβαιότητα, να γκρεμίζει και να ξαναχτίζει σχέσεις και προοπτικές, να σε κάνει ν’ ακούς και να συμμερίζεσαι. Όσο πιο νωρίς κι όσο πιο συχνά τόσο και καλύτερα.

Η ποιοτική μουσική παιδεία είναι δικαίωμα για όλους μας και ιδίως για τα παιδιά, σαν μέσο αυτοπροστασίας, αναγνώρισης του άλλου και επικοινωνίας, συνάντησης με όσο γίνεται λιγότερα μηδέν. Όλα αυτά δεν είναι κανενός είδους προφητείες. Είναι η πραγματικότητα που δεν έχει αξιοποιηθεί ικανοποιητικά. Κάθε όμως αξιοποίηση-ευκαιριακή ή συστηματική- κάθε μουσική, πλην λίγων εξαιρέσεων, κάθε σεβασμός προς αυτήν και κάθε συνεργασία επιβεβαιώνουν τη σχέση μεταξύ μουσικής και παγκόσμιας ελπίδας. (Γ.Τ.)